Zwrot części prowizji przy wcześniejszej spłacie

W dniu 12 grudnia 2019 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 45/19, Izba Cywilna Sądu Najwyższego wydała uchwałę, która przesądzała, iż art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim uprawnia kredytobiorcę do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie m. in. o część prowizji za udzielenie kredytu. Pamiętać należy, iż działalność Sądu Najwyższego nie polega na tworzeniu prawa, a jego wykładni, zatem wskazany wyżej przepis, już od momentu jego wejścia w życie, umożliwiał dochodzenie zwrotu części prowizji z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego wcześniejszej, całkowitej spłaty. Przytoczona uchwała służyła wyjaśnieniu wątpliwości, pojawiających się w praktyce stosowania omawianej regulacji prawnej.

Powyższe oznacza, iż w przypadku kredytów konsumenckich, ich wcześniejsza spłata jest równoznaczna z uprawnieniem kredytobiorcy do żądania zwrotu części prowizji za udzielenie kredytu, z tym, że możliwość ta dotyczy wyłącznie umów o kredyt konsumencki, zawartych po dniu 18 grudnia 2011 r. Z tą datą ustawa o kredycie konsumenckim weszła bowiem w życie, a wraz z nią, przepisy prawne przewidujące możliwość obniżenia kosztu kredytu. Wcześniejsze przepisy regulujące zawieranie kredytów nie przewidywały takiej możliwości. Z kolei art. 66 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim stanowi, iż do umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Powyższe oznacza, iż jeżeli umowa kredytowa została zawarta przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, to kredytobiorcy nie przysługuje zwrot części prowizji za udzielenie kredytu.

Sprawa ma się podobnie w przypadku wcześniejszej spłaty całości kredytu hipotecznego, jednak należy pamiętać, iż regulacje umożliwiające uzyskanie zwrotu części prowizji przy dokonaniu wcześniejszej spłaty konkretnie kredytu hipotecznego, zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego znacznie później, niż analogiczne przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego. W dniu 22 lipca 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami. Zawiera ona art. 39 ust. 1, który jest przepisem analogicznym, do omawianego wyżej przepisu art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Powyższe oznacza, iż dla umów o kredyt hipoteczny, zawartych po dniu 22 lipca 2017 r., a zatem po wejściu w życie odpowiednich norm prawnych, kredytobiorca jest uprawniony do dochodzenia zwrotu części prowizji, proporcjonalnie do okresu, o który zostało skrócone obowiązywanie umowy.

W przypadku kredytu hipotecznego, wątpliwości co do praktyki stosowania w/w przepisu, zostały wyjaśnione w drodze orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zaznaczyć należy bowiem, iż omawiane regulacje stanowią implementację odpowiednich dyrektyw unijnych, zatem wykładnia przepisów dyrektywy dokonana przez TSUE jest wiążąca
dla odpowiednich przepisów prawa polskiego. W wyroku z dnia 11 września 2019 r., w sprawie o sygn. akt C-383/18, TSUE stwierdził, iż prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej jego spłaty obejmuje wszystkie, nałożone na konsumenta koszty, bez względu na to, czy są one uzależnione od okresu obowiązywania umowy, czy też nie. Należy przy tym zaznaczyć, iż Trybunał nie rozróżniał pomiędzy kredytem konsumenckim i hipotecznym, a wskazał, że prawo do dochodzenia zwrotu części kosztów kredytu, a zatem także prowizji za udzielenie kredytu, należy się konsumentom w przypadku dowolnego kredytu, a zatem także i hipotecznego. Powyższe stanowisko popiera Rzecznik Finansowy, który w dniu 24 czerwca 2022 r. wydał stanowisko, omawiające szczegółowo unijne normy prawne nakładające na kredytobiorców uprawnienie do zmniejszenia kosztów kredytu w przypadku jego wcześniejszej całkowitej spłaty i przesądzające prawo do żądania, w ramach rzeczonego zmniejszenia kosztów, zwrotu części prowizji za udzielenie kredytu.

Widać zatem, iż dochodzenie roszczeń z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu zależne jest od wielu czynników, w szczególności od rodzaju zawartej umowy oraz od dnia, w którym taka umowa została zawarta. W przypadku wątpliwości warto zasięgnąć pomocy prawnika. Fachowy adwokat z doświadczeniem w analizie umów kredytowych wskaże, czy kredytobiorca jest uprawniony do roszczeń z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu, a jeżeli tak, to jakich. Celem uniknięcia toczenia samodzielnie długotrwałych i męczących sporów z instytucjami bankowymi, warto jest skonsultować się ze specjalistą od kredytów konsumenckich i hipotecznych.