Prawo do alimentów jako warunek nabycia prawa do renty rodzinnej przez rozwiedzionego małżonka.

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny:

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
3. małżonek (wdowa i wdowiec);
4. rodzice (a także ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające)

Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2. wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli oprócz spełnienia ww. warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową (art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych).

Dla ustalenia zatem, czy z mocy art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej wdowa ma prawo do renty rodzinnej, konieczne jest ustalenie, czy była ona uprawniona do alimentów ze strony męża. Wymaga to odwołania się do art. 60 § 2 k.r.o., po myśli którego, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Prawo do alimentów od byłego małżonka zostało zatem uzależnione od ustalenia co do winy rozkładu pożycia małżeńskiego zawartego w wyroku rozwodowym oraz sytuacji materialnej osoby uprawnionej. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt: III AUa 1085/14).

Jak wynika przy tym z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004r. (II UK 496/03, Lex nr 970144) i z 5 stycznia 2011r. (III UK 69/10, Lex nr 1001326), renta rodzinna jest świadczeniem ubezpieczeniowym, o charakterze majątkowym i alimentacyjnym. Prawo do niej powstaje w razie ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego w postaci utraty żywiciela rodziny, który przed śmiercią miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Celem tego świadczenia jest zapewnienie ustawowo określonej grupie podmiotów, do których utrzymania przyczyniał się on bezpośrednio przez śmiercią kompensaty środków utrzymania utraconych, bądź pomniejszonych wskutek śmierci zobowiązanego do alimentacji. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt: III AUa 1085/14).