Podstawy odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego

 

System dozoru elektronicznego to, zgodnie z ustawową definicją, ogół metod postępowania i środków technicznych służących do wykonywania dozoru elektronicznego, czyli kontroli zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. Powszechnie nazywany systemem odbywania kary pozbawienia wolności w ramach tzw. „obrączki”.

 

Postęp technologiczny pozwolił ustawodawcy na wprowadzenie do Kodeksu karnego wykonawczego rozwiązań umożliwiających odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym, poprzez zainstalowanie w miejscu odbywania kary urządzeń pozwalających na bieżące weryfikowanie miejsca pobytu skazanego. Niniejszy artykuł przedstawi zasady działania systemu dozoru elektronicznego oraz warunki, pod którymi taki dozór jest stosowany.

Przepisy regulujące funkcjonowanie systemu dozoru elektronicznego znajdują się w rozdziale VII A Kodeksu karnego wykonawczego. Skazany aby starać się o tzw. „obrączkę”, winien wystąpić o zezwolenie do wydziału penitencjarnego odpowiedniego dla skazanego sądu okręgowego. Osoba musi spełnić szereg warunków, aby sąd mógł udzielić zezwolenia na dozór elektroniczny. Warunki te są wyliczone w art. 43la § 1 Kodeksu karnego wykonawczego i brzmią następująco:

1. wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku, a skazanie nie nastąpiło w trybie recydywy wielokrotnej;
2. dozór elektroniczny jest wystarczający do osiągnięcia celów kary;
3. skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
4. osoby pełnoletnie zamieszkujące ze skazanym złożyły do sądu pisemną zgodę na rozpoczęcie dozoru elektronicznego;
5. odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Pierwszy z warunków jest wyrazem zamiaru ustawodawcy stosowania dozoru elektronicznego wobec sprawców przestępstw o niższej społecznej szkodliwości, wchodzących w konflikt z prawem po raz pierwszy lub niezdemoralizowanych. Odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego wiąże się z uniknięciem wielu niedogodności, które sprowadza na skazanego pobyt w zakładzie karnym. Złagodzenie tego reżimu jest więc skierowane dla sprawców przestępstw o szczególnie niskim stopniu szkodliwości. Wiąże się z tym ściśle warunek drugi, który uzależnia nałożenie dozoru elektronicznego na takie osoby, co do których można powiedzieć, że spełni on swoje cele. Tradycyjnie pośród celów kary wymienia się prewencję szczególną, czyli zapobieżenie przyszłemu popełnianiu przestępstw przez skazanego, oraz powrót skazanego do społeczeństwa z poszanowaniem przez niego przepisów prawa. Jeżeli więc skazany, pomimo popełnienia przestępstwa, zachowywał się podczas postępowania karnego z poszanowaniem jego zasad oraz orzeczeń sądowych, to sąd może uznać, iż nie trzeba takiej osoby umieszczać w zakładzie karnym i wystarczające będzie zastosowanie systemu dozoru elektronicznego.

Warunek posiadania przez skazanego określonego miejsca stałego pobytu jest niezbędny z uwagi na charakter środka, jakim jest dozór elektroniczny. Jako, iż skazany musi pozostawać przez cały czas odbywania kary pod nadzorem w jednym, określonym miejscu, koniecznym jest posiadanie przez skazanego takiego miejsca. Jeżeli zaś w miejscu stałego pobytu przebywają inne osoby pełnoletnie, to ustawa nakłada obowiązek złożenia przez takie osoby pisemnej zgody do sądu na odbywanie przez skazanego kary w systemie dozoru elektronicznego. Ostatnim koniecznym do spełnienia warunkiem jest brak występowania przeszkód technicznych mogących uniemożliwić wykonywanie dozoru elektronicznego. Do dyspozycji musi więc pozostawać odpowiednia liczba urządzeń z nadajnikami o odpowiednim zasięgu, musi też istnieć możliwość obsługi urządzeń monitorowania.

System dozoru elektronicznego oparty jest na monitorowaniu miejsca pobytu skazanego poprzez użycie nadajnika oraz urządzenia monitorującego. Urządzenie monitorujące ma kształt niewielkiego, czarnego pudełka ze słuchawką telefoniczną i guzikami służącymi do odbierania oraz zakończenia połączeń z centralą monitorowania. Urządzenie musi być ciągle zasilane energią elektryczną. Nadajnik ma kształt zegarka i zakładany jest powyżej kostki na nodze lub na przegubie dłoni. Nadajnik wysyła do urządzenia monitorującego sygnały, dzięki którym centrala monitorująca uzyskuje potwierdzenie przebywania skazanego w miejscu wyznaczonym do odbywania kary pozbawienia wolności, którym najczęściej będzie miejsce zamieszkania skazanego. Urządzenie nie pokazuje dokładnego położenia skazanego, odnotowuje jedynie fakt przebywania osoby w pobliżu urządzenia.

Skazany ma obowiązek dbać o powierzony mu sprzęt, nie może w szczególności dokonywać jakichkolwiek manipulacji przy zainstalowanych urządzeniach, a także dopuścić do niszczenia czy usuwania nadajnika. W przypadku podejrzenia naruszenia przez skazanego warunków odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego, pracownicy obsługi systemu mogą przeprowadzić kontrolę poprzez wizytę w miejscu odbywania kary, bądź poprzez połączenie telefoniczne, wykonywane za pośrednictwem urządzenia monitorującego. Skazany ma obowiązek odbierania każdego połączenia z centrali monitorowania. W przypadku naruszenia warunków odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego skazany może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za zniszczenie sprzętu. Sąd może również uchylić wobec naruszającego przepisy skazanego stosowanie dozoru elektronicznego.

Kodeks karny wykonawczy przewiduje również możliwość czasowego oddalenia się z miejsca stałego pobytu. Sąd, udzielając zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego, może wskazać przedziały czasu w ciągu doby, w określonych dniach tygodnia, w których skazany ma prawo oddalić się z miejsca stałego pobytu. Oddalenie takie może odbywać się m. in. w celu świadczenia pracy, wykonywania praktyk religijnych, kształcenia się, utrzymywania więzi z rodziną, korzystania z opieki medycznej czy dokonania niezbędnych zakupów.

Jak więc widać, odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego tzw. „obrączki” wiąże się dla skazanego z wieloma udogodnieniami względem osadzenia w zakładzie karnym. W przypadku spełnienia warunków do bycia poddanym dozorowi elektronicznemu należy więc niezwłocznie złożyć do odpowiedniego sądu wniosek o zezwolenie. Z kolei dla pewności poprawnego sporządzenia wniosku polecamy skonsultowanie się z prawnikami Kancelarii, którzy poprowadzą sprawę w sposób szybki i skuteczny oraz udzielą wszelkich niezbędnych porad w przedmiocie dozoru elektronicznego.