Jak przebiega postępowanie w przedmiocie zmiany płci ?

Procedura zmiany płci widniejącej w aktach stanu cywilnego osób transseksualnych w Polsce nie należy do najprostszych. Jest ona o tyle utrudniona, iż w polskim systemie prawnym nie znajdują się przepisy bezpośrednio umożliwiające zmianę płci w dokumentach na drodze urzędowej. Droga do tego, aby osobom, u których stwierdzony został transseksualizm i które podejmują kroki w celu biologicznej korekty płci, umożliwić odnotowanie zmiany w dokumentach urzędowych, została wytyczona w drodze interpretacji istniejących przepisów postępowania cywilnego, przez co istnieje obecnie linia orzecznicza precyzyjnie wskazująca, w jaki sposób dokonać urzędowej zmiany płci i jakie kroki należy ku temu podjąć.

Zmiana płci wpisanej w akcie urodzenia danej osoby może zostać dokonana w drodze wzmianki dodatkowej dołączonej do aktu urodzenia na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego. Ponieważ brak jest przepisów umożliwiających osobom transseksualnym żądanie dokonania takiej wzmianki, urzędowa zmiana płci odbywa się na drodze sądowej. Postępowanie przed sądem jest postępowaniem procesowym, opartym na przepisie art. 189 k.p.c.: „Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny”. Powyższe wynika z faktu możliwości uznania poczucia przynależności do danej płci jako dobra osobistego, chronionego zgodnie z art. 23 k.c., co umożliwia wytoczenie powództwa o ustalenie zmiany płci.

Jako, że powództwo należy wytoczyć przeciwko określonemu innemu podmiotowi, ustalono, w drodze wykładni przepisów, że po stronie pozwanej w procesie o ustalenie zmiany płci stać powinni rodzice powoda. Powyższe stanowić może znaczną przeszkodę w procesie, jeżeli rodzice nie potrafią pogodzić się z transseksualizmem swojego dziecka. Jako strona w procesie, pozwani mogą bowiem podejmować kroki w celu przekonania sądu do oddalenia powództwa, głównie poprzez aktywność w składaniu wniosków dowodowych. W przypadku, jeżeli rodzice mają z osobą transseksualną dobry kontakt, ich pozwanie stanowi tylko formalność, może być również dodatkowym ułatwieniem w procesie, gdyż rodzice mogą w zeznaniach przytoczyć okoliczności świadczące o postępowaniu u powoda procesu zmiany płci.

Z orzecznictwa sądowego wynika, iż zaistnieć muszą następujące przesłanki w celu uwzględnienia przez sąd powództwa o ustalenie zmiany płci:

Długotrwałość poczucia przynależności do innej niż posiadana płci.

Aby zostało uwzględnione powództwo o ustalenie zmiany płci, należy wykazać, iż powód nie czuje się komfortowo w swojej płci biologicznej w długim okresie czasu (przykład: powód ukończył studia, pracuje, od podstawówki przejawia skłonności transseksualne). Powyższe uzasadnione jest faktem uzależnienia uwzględnienia powództwa od nieodwracalności procesu zmiany płci, który już zachodzi u powoda. Oznacza to, iż sąd ocenia, czy powód w stopniu zdecydowanym utożsamia się z deklarowaną przez niego płcią, czy zmiany w psychice i fizyczności powoda nastąpiły do tego stopnia, iż można stwierdzić, że powód należy do innej płci niż ta wpisana w akcie urodzenia.

Przejście terapii u lekarza seksuologa i stwierdzenie w jej wyniku występowania transseksualizmu.

Warunkiem koniecznym do uwzględnienia przez sąd powództwa o ustalenie zmiany płci jest poddanie się terapii u lekarza seksuologa. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu, rozmów z pacjentem, wyników testów psychologicznych, ale także badań tomografii komputerowej, EEG, badania krwi, badania poziomu hormonów. Nie może więc wytoczyć powództwa osoba, która odczuwa dyskomfort związany z poczuciem przynależności do innej płci, ale której transseksualizm nie jest poświadczony odpowiednimi badaniami lekarskimi.

Rozpoczęcie terapii hormonalnej.

Rozpoczęcie terapii hormonalnej jest naturalnym następnym krokiem, który podejmuje osoba chcąca zmienić płeć. Rozpoczęcie przedmiotowej terapii jest również ostatnim krokiem poprzedzającym postępowanie sądowe. Podjęcie się terapii jest jednocześnie niezbędne dla możliwości orzeczenia przez sąd o urzędowej zmianie płci, gdyż stanowi ona o fakcie, iż powód identyfikuje się z odmienną płcią w sposób trwały, niezmienny i nieodwracalny.

Z postępowaniem w przedmiocie ustalenia zmiany płci wiążą się również koszty, których poniesienie jest konieczne ze względu na charakter postępowania. Opłata sądowa od pozwu o ustalenie zmiany płci wynosi 600,00 zł na podstawie przepisu art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Sądem właściwym w sprawie jest sąd okręgowy (art. 17 pkt 1 k.p.c.) miejsca zamieszkania pozwanych (art. 27 pkt 1 k.p.c.)

Dla osoby transseksualnej, która przeszła przez długotrwały proces biologicznej korekty płci, postępowanie sądowe w przedmiocie urzędowej zmiany płci jest dodatkową trudnością
i nastręcza wiele problemów natury prawnej. Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Adwokat Moniki Radomskiej pod nr telefonu +48 507 98 90 97. Prawnicy Kancelarii w Warszawie doradzą w sprawie oraz przygotują niezbędne w pisma procesowe, poprowadzą sprawę w Sądzie.